Effectieve gedragsinterventies voor NIX18, alcoholpreventie en middelengebruik
Bijgewerkt op: 21 jul.
GGD Hart voor Brabant, GGD Zuid-Holland Zuid
2017-2019
Vraag:
Aanpak:
Resultaat:
|
Vraag
In 2014 is de leeftijdsgrens voor drinken en roken in Nederland verhoogd naar 18 jaar. Het doel van deze "NIX18" regel is om gezondheidsschade door middelengebruik te beperken. NIX18 is vooral gericht aan ouders en verzorgers, omdat zij een grote invloed hebben op het middelengebruik van hun kinderen (Trimbos instituut).
De GGD wil ouders dan ook bewust maken van de gevaren van middelengebruik onder jongeren. Met de langlopende, landelijke NIX18 campagne wordt vooral ingezet op voorlichting en informatievoorziening. Toch merken lokale GGD's dat ouders vaak lastig te bereiken zijn, en dat nog niet iedereen bereid is of in staat is om de NIX18 regel te hanteren.
Daarom schakelen GGD Zuid-Holland Zuid (GGD ZHZ) en GGD Hart voor Brabant (GGD HvB) onze expertise op het gebied van nudging en gedragsbeïnvloeding in om te achterhalen hoe zij hun doelgroepen beter kunnen bereiken en motiveren.
Aanpak
Om deze vraag te beantwoorden starten we een traject waarin we achterhalen welke drijfveren van ouders belangrijk zijn, welke gedragsinterventies daarop inspelen, en hoe effectief deze zijn in de praktijk. Als je snapt waarom mensen bepaald gedrag vertonen, kun je daar namelijk gerichter op inspelen. Een interventie heeft dan meer kans van slagen, omdat je weet welke drijfveren een rol spelen.
Eerst onderzoeken we waarom ouders wel of niet openstaan voor de NIX18 regel. Hierbij kijken we ook naar de specifieke regio's, omdat kleine verschillen tussen regio's cruciaal kunnen zijn voor het slagen van interventies. Het onderzoek bestaat uit:
Een uitgebreide literatuurstudie van (gedrags)wetenschappelijke onderzoeken, vakinzichten, doelgroeponderzoeken en learnings uit pilots en best practices
60 diepte-interviews met ouders, jongeren, mensen uit de branche en (zorg)professionals op het gebied van middelengebruik
Het bestuderen en observeren van bestaande interventies zoals voorlichtingen en presentaties
Een vragenlijst onder 131 ouders en jongeren
Hier vind je de belangrijkste inzichten uit dit onderzoek:
Er zijn een aantal belangrijke factoren die bepalen of ouders de NIX18 regel wel of niet hanteren. Dit zijn:
En dit zijn de redenen waarom ouders wel of niet bereikbaar zijn voor informatie over middelengebruik en preventie:
Deze laatste factoren bleken in de ene regio een veel belangrijke rol te spelen dan in de andere regio. |
Dankzij het onderzoek weten we waarom ouders wel of niet open staan voor NIX18. Op basis van deze inzichten ontwikkelen we een aantal interessante interventies en nudges die inspelen op deze (vaak onbewuste) drijfveren en keuzeprocessen van ouders. Deze interventies testen we in de praktijk. De resultaten van deze pilots laten zien welke nudges en interventies het meest geschikt zijn om ouders te bereiken en te motiveren om de NIX18 regel te hanteren.
Resultaat
Deze aanpak levert een aantal zeer bruikbare, aantoonbaar effectieve interventies op, namelijk:
1. Bordspel
Een bordspel waarin ouders tijdens ouderavonden samen ingaan op zaken die zij lastig vinden met betrekking tot NIX18. Hoe kijken andere ouders bijvoorbeeld tegen NIX18 aan? Wat kun je doen als andere ouders besluiten de NIX18 regel niet te hanteren? En hoe kunnen ouders groepsdruk tegengaan? Al deze vragen worden al spelend beantwoord. Hierdoor spelen we onbewust in op de belangrijkste drijfveren: sociale invloed, ervaren nut, angst voor sociale uitsluiting en gevoel van controle.
Het effect? Deze interventie wordt bij 11 ouders getest in 2 verschillende pilots. Tijdens het spelen komen de ouders erachter dat ze in grote lijnen hetzelfde over NIX18 denken en tegen dezelfde dingen aanlopen. Ze bespreken samen oplossingen en krijgen tijdens het spelen waardevolle tips en tricks om de NIX18 regel te hanteren.
Na afloop van het spel geven alle ouders aan dat ze het spel erg leuk, leerzaam en nuttig vinden. Vooral omdat het spel aanzet tot nadenken, gesprek en discussie, en omdat ouders iets kunnen met de informatie die ze hebben gekregen. Zo geven ouders bijvoorbeeld aan:
“Leuk en zinvol om zo met ouders in gesprek te gaan.”
“Interessant, informatief, zet je aan het denken.”
“Verliep prettig en open sfeer. En we hebben wat van elkaar geleerd alhoewel de meningen nagenoeg gelijk waren.”
“Leuk spel, zit knap in elkaar. Goede manier om over zo'n beladen onderwerp te denken en te discussiëren.”
2: Quiz en themabijeenkomst
Een quiz waarmee ouders erachter komen binnen welk profiel ze vallen als het gaat om hun opvoedstijl. Deze quiz wordt opgevolgd door een thema-avond op school onder begeleiding van experts op het gebied van preventie en middelengebruik. Tijdens deze thema-avond gaan ouders in gesprek met gelijkgestemde ouders. Hierdoor hoeven zij minder bang te zijn voor veroordeling van andere ouders met een andere opvoedstijl, en krijgen ze meer bruikbare tips die aansluiten bij hun eigen opvoedstijl. Dit vermindert scepticisme en speelt in op de behoefte aan onafhankelijkheid.
Het effect? De ouders die tijdens de thema-avond aanwezig waren vonden de groepsgesprekken erg leerzaam, waardevol en behulpzaam. Omdat de informatie die ze krijgen aansluit bij hun opvoedstijl, hebben ze meer het gevoel dat ze er daadwerkelijk iets mee kunnen. Ouders voelen zich ook beter begrepen en gehoord.
Maar de opkomst op de thema-avond was ook laag en selectief: er waren weinig ouders, en de ouders die er waren vielen meestal onder het profiel “de zorgzame duizendpoot”. Ouders die normaal gesproken lastig te bereiken zijn, worden dus ook met deze interventie nog niet goed bereikt.
3. Praatpot
Een ‘praatpot’ vol met vragen, informatie en tips over opvoeding en middelengebruik. Jongeren krijgen de pot vanuit school mee naar huis en kunnen daar in een veilige omgeving, achter gesloten deuren en in hun eigen tempo het gesprek met hun ouders aangaan over opvoeding en onderwerpen zoals alcohol, roken en drugs.
4. Schoolopdracht
Een schoolopdracht waarin jongeren worden gevraagd om hun ouders te interviewen over opvoeding en NIX18. Zo stimuleren we hen om samen het gesprek aan te gaan. Omdat het kind tijdens het gesprek de rol van interviewer aanneemt, krijgen ouders de kans om rustig hun perspectief op NIX18 uit te leggen, en leren jongeren zich te verplaatsen in het perspectief van hun ouders.
Het effect? Deze interventies verminderen scepticisme en angst voor veroordeling. Ouders staan meer open voor gesprekken over opvoeding en NIX18, omdat hun kinderen deze gesprekken initiëren en begeleiden. Zowel ouders als hun kinderen geven naar aanleiding van de interventie aan dat ze het belangrijk vinden om het met elkaar over deze onderwerpen te hebben.
Het effect en bereik van de schoolopdracht is het grootste. Uit maar liefst 90 evaluaties van ouders blijkt dat de schoolopdracht hen motiveert om de NIX18 regel te hanteren. Vooral ouders die aangeven dat ze (nog) niet veel met hun kinderen praten over alcohol, roken en drugs, vinden de schoolopdracht waardevol. Zo geeft ook Stijn Creugers van de GGD aan: "Ouders, kinderen en scholen reageerden enthousiast, uit de gehouden interviews blijkt ook dat we andere ouders dan voorheen bereikt hebben. De belangrijkste conclusie – na analyse van ongeveer 90 ingevulde evaluatieformulieren – is echter dat de schoolopdracht ervoor zorgt dat ouders meer geneigd zijn om de NIX18-regel te hanteren."
De GGD geeft aan dat ze ook de andere interventies bruikbaar vinden en ook deze nudges verder willen ontwikkelen en inzetten. Daarnaast is de GGD overtuigd van de potentie van nudging en gaat ze dit ook in het algemeen breder inzetten. Zo geeft ook Marita, adviseur Publieke Gezondheid bij de GGD aan: "nudging blijkt een interessante optie om gedragsverandering te bewerkstelligen".
Hier lees je meer over hoe de GGD het traject heeft ervaren.